X

Indian Culture & History (भारतीयसंस्कृतिः इतिहासश्च)

By Prof. Shiv Shankar Mishra   |   Shri Lal Bahadur Shastri Rastriya Sanskrit Vidyapeetha (Deemed University)
Learners enrolled: 1026
“भारतीयसंस्कृतिः इतिहासश्च” यह अत्यन्त महत्त्वपूर्ण पाठ्यक्रम है। इस पाठ्यक्रम में ४० पाठ्यांश हैं जिनके माध्यम से भारतीय सांस्कृतिक परम्परा एवं भारतीय ऐतिहासिक परम्परा को व्याख्यायित किया गया है। सर्वप्रथम भारत की महान्संस्कृति एवं गौरव शाली भारतीय इतिहास का विवेचन किया गया है। ऋषियों द्वारा लिखित प्राचीन ग्रन्थों में वर्णित भारत की संस्कृति सम्पदा एवं भारत के इतिहास का विवरण प्रकाशित किया गया है। इस के अन्तर्गत इतिहास की भारतीय अवधारणा तथा पुराणादि ग्रन्थों में वर्णित भारत के इतिहास की विवेचना की गयी है।  वैदिक वाङ्मय तथा पौराणिक साहित्य का संक्षिप्त विवरण एवं आर्ष काव्य के इतिवृत्त को संग्रहीत किया गया है। संस्कृत वाङ्मय के समस्त सांस्कृतिक एवं ऐतिहासिक ग्रन्थों तथा ऐतिहासिक काव्यों का परिचय दिया गया है। 
इस पाठ्यक्रम के अध्ययन से छात्रों को भारतीय संस्कृति एवं भारतीय इतिहास के मूलभूत तत्त्वों का ज्ञान हो सकेगा। 
संस्कृत वाङ्गमय के ग्रन्थों के आधार पर भारत की संस्कृति एवं भारत के इतिहास को भारतीय चिंतन की दृष्टि से समझने की दिशा में एक नवीन दृष्टि प्राप्त हो सकेगी।
Summary
Course Status : Completed
Course Type : Elective
Duration : 15 weeks
Category :
  • Language
Credit Points : 4
Level : Postgraduate
Start Date : 13 Jan 2020
End Date : 19 Apr 2020
Enrollment Ends : 08 Mar 2020
Exam Date : 09 May 2020 IST

Note: This exam date is subjected to change based on seat availability. You can check final exam date on your hall ticket.


Page Visits



Course layout

Weekly Plan

Weeks      Day                      Weekly Lecture Topics Assignments (No. & Type)*
Week 1
प्राचीनभारतीयेतिहासःप्रथमभागः (Ancient  Indian History - Part One)– 01
प्राचीनभारतीयेतिहासः द्वितीयभागः (Ancient Indian History - Part Two )– 02
मध्यकालीनभारतम् (Medieval Indian History)– 03

Week 2
आधुनिकभारतस्य इतिहासः (Modern Indian History)- 04
इतिहासस्य भारतीया अवधारणा परम्परा च (Indian ideas of history and its tradition)– 5
पुराणेषु भारतीय इतिहासः (Indian history of puranas)– 6

Week 3
ऐतिहासिकमहाकाव्यानि 1000-1599 ई (Historical epics 1000-1599 A.D.) – 7]
ऐतिहासिकमहाकाव्यानि 1600-2000 ई (Historical epics 1000-1599 A.D.) – 8
भारतीयपरम्परा तत्र धर्माः- 09

Week 4
धर्मपरम्परायां निहितानि तत्त्वानि- 10
धार्मिकपरम्परायां योजकानि तत्त्वानि- 11
धार्मिकपरम्परायाम् आह्निककर्म- 12
Week 5
सांख्यदर्शनस्य सामान्यपरिचयः– 13
योगदर्शनस्य सामान्यपरिचयः– 14
वल्लभवेदान्तस्य दार्शनिकपरिचयः – (Philosophical introduction to Vallabha Vedanta)-15

Week 6
शैवविशिष्टाद्वैतसिद्धान्तस्य सामान्यपरिचयः- 16 (Introduction to Shaiva Vishistadwaita Vedanta)-16
चार्वाकदर्शनम् (Philosophy of charvaka – 17
बौद्धदर्शने प्रथमः पाठः (First lesson on the philosophy of Budha)– 18

Week 7
बौद्धदर्शने द्वितीयः पाठः (Second lesson on the philosophy of Budha)– 19
जैनदर्शनम् (Philosophy of jaina)- 20
कलाया दार्शनिकी पृष्ठभूमिः ( Philosophical background of Art)-21
Week 8
                   Assignment 1

Week 9
कलायाः सामाजिकी पृष्ठभूमिः (Social background of Art)- 22
भारतीया संगीतकला(Indian musical art)- 23
भारतीया नृत्यकला(Indian art of dancing)- 24

Week 10
भारतीयनाट्यकला(Indian art of theater)– 25
भारतीया चित्रकला(Indian art of drawing)- 26
भारतीया मूर्तिकला (Indian art of Sculpture)- 27

Week 11
भारतीया स्थापत्यकला(Indian art of Architecture)- 28
वेदवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Vedic Literature) – 29
पुराणवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Purana Literature)- 30

Week 12
आर्षकाव्यपरिचयः (Introduction to Arsha Kala)- 31
संस्कृतपद्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Sanskrit poetic literature)- 32
संस्कृतगद्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to sanskrit prose literature)– 33

Week 13
संस्कृताट्यवाङ्मयपरिचयः (Introduction to sanskrit theatrical literature)– 34
पालिप्राकृतापभ्रंशवाङ्मयपरिचयः (Introduction to Apabramsha literature of Pali and Prakrit)– 35
संस्कृतलोकवाङ्मयपरिचयः(Introduction to literature of sanskrit lok)– 36

Week 14
धार्मिकपरम्परायाम् आश्रमव्यवस्था- 37
धार्मिकपरम्परायां कालः- 38
धर्मिकपरम्परायां व्रतम्- 39
धार्मिकपरम्परायां गणपतिकल्पः ग्रहशान्तिश्च- 40

Week 15
Assignment 2

Books and references

1.प्राचीनभारतीयेतिहासः प्रथमभागः 
2.प्राचीनभारतीयेतिहासः द्वितीयभागः 
3.मध्यकालीनभारतम् 4.आधुनिकभारतस्य इतिहासः 
5.इतिहासस्य भारतीया अवधारणा परम्परा च
 6.पुराणेषु भारतीय इतिहासः 
7.भारतीयपरम्परा तत्र धर्माः
8.धर्मपरम्परायां निहितानि तत्त्वानि
9.धार्मिकपरम्परायां योजकानि तत्त्वानि
10.धार्मिकपरम्परायाम् आह्निककर्म
11.धार्मिकपरम्परायाम् आश्रमव्यवस्था
12.धार्मिकपरम्परायां कालः
13.धर्मिकपरम्परायां व्रतम्
14.धार्मिकपरम्परायां गणपतिकल्पः ग्रहशान्तिश्च
15.सांख्यदर्शनस्य सामान्यपरिचयः

Instructor bio

Prof. Shiv Shankar Mishra

Shri Lal Bahadur Shastri Rastriya Sanskrit Vidyapeetha (Deemed University)
राष्ट्रपति पुरस्कार से पुरस्कृत प्रो.शिव शंकर मिश्र संस्कृत साहित्य के विशिष्ट विद्वान हैं। प्रो. मिश्र वर्तमान में श्री लाल बहादुर शास्त्री राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ नई दिल्ली में शोधविभागाध्यक्ष के रूप में कार्यरत हैं। आपने अनेक ग्रन्थों की रचना की है। 50 से अधिक आपके शोधपत्र प्रकाशित हैं। शताधिक सम्मेलनों मे आपने सहभागिता की है। विभिन्न संस्थाओं द्वारा दश से अधिक पुरस्कारों से प्रो. मिश्र पुरस्कृत हैं। आप 5 विशिष्ट शोधपत्रिकाओं के सम्पादक हैं।आपके निर्देशन में लगभग 10 छात्रों ने पी-एच.डी.की उपाधि प्राप्त की है, और 6 शोधछात्रों का सम्प्रति शोधनिर्देशन कर रहे हैं।

Course certificate

30 Marks will be allocated for Internal Assessment and 70 Marks will be allocated for external proctored examination”


MHRD logo Swayam logo

DOWNLOAD APP

Goto google play store

FOLLOW US